Để làm xôi ngũ sắc, phụ nữ người Tày và Thái thường dùng các loại lá, củ quen thuộc để tạo màu cho gạo. Họ dùng lá để tạo màu tím; lá gừng và lá dứa có màu xanh lục. “Bìm bịp”, một loại cây hoa phổ biến ở vùng núi vào mùa xuân nhuộm vàng rực. Màu đỏ: từ lá cây bách, cỏ ba lá đỏ, hoặc vỏ cây màu vàng đỏ. Gạo nếp là món ăn không thể thiếu trong các buổi cúng tế. Cùng thử làm món xôi ngũ sắc vốn là đặc sản núi rừng bày trên mâm cỗ cúng ngày rằm tháng Giêng nhé.
Các nguyên liệu để làm 3 đĩa xôi ngũ sắc chi tiết như sau
Người xưa thường có câu “cúng cả năm không bằng rằm tháng giêng” ý chỉ sự quan trọng của dịp lễ này đối với người Việt Nam nói riêng và người Châu Á nói chung. Vào dịp này, hầu hết nhà nào cũng đi chùa để cầu an, hoá giải mọi điều hạn, điều xấu trong năm và hy vọng những điều tốt đẹp hơn sẽ đến vào năm mới. Nó cũng là dịp quan trọng để con cháu thể hiện sự biết ơn và tưởng nhớ đến ông bà, cha mẹ và tổ tiên… Những người đã khuất.
- 2 cân gạo nếp
- 2 bó lá cẩm
- 2 bó lá dứa ( lá gừng)
- Gấc nhiều thịt 1 quả
- Nghệ tươi khoảng 3 củ to
- Rượu trắng 1 chén
- Muối ăn 6 thìa
- Nước cốt dừa
- Đường khoảng 4 thìa
Các bước thực hiện chi tiết
Gồm 5 màu chủ đạo: đỏ, tím, xanh, trắng, vàng; xôi ngũ sắc sẽ khiến cho mâm cỗ cúng Rằm tháng Giêng nhà bạn thêm phần long trọng, rực rỡ.
Bước 1: Chọn gạo thổi xôi
Gạo để đồ xôi là gạo nếp Tú Lệ (còn gọi là nếp Tan Lả – theo tiếng của người Thái). Loại gạo nếp đặc sản vừa thơm, vừa dẻo; nổi tiếng nhất vùng thung lũng lòng chảo Mường Lò (Yên Bái).
Tuy nhiên, nếu không mua được gạo nếp Tú Lệ, bạn có thể mua gạo nếp nương thường. Cũng cho xôi ngon không kém đâu nhé.
Bước 2: Tạo màu cho gạo chi tiết
Tạo màu cho gạo tự nhiên
Đây là công đoạn quan trọng, khiến cho xôi có màu sắc rực rỡ; bắt mắt. Ngoài màu trắng là màu tự nhiên của gạo, những màu xanh, đỏ, tím, vàng. Đều có thể dùng các loại củ, lá cây để làm màu nhuộm.
Để làm nên món xôi ngũ sắc ngon nhất, công đoạn tạo màu cũng rất quan trọng. Ngoài màu trắng là màu tự nhiên của gạo, những màu xanh, đỏ, tím, vàng đều được làm từ củ, lá cây.
Các màu đều tượng trưng cho 1 điều gì đó khác nhau
Màu đỏ – Màu của gấc chín: Gạo nếp sau khi ngâm khoảng 6-7 tiếng. Bạn xả lại với nước để ráo. Gấc đem bổ đôi, vét hạt ra bát, cho thêm một thìa nhỏ rượu trắng, một chút muối rồi trộn đều. Sau đó, bạn đem trộn đều gấc và gạo với nhau.Dưới đây là cách nhuộm màu đơn giản nhất. Giúp các bà nội trợ có thể dễ dàng thực hiện món xôi này:
Màu vàng được làm từ củ nghệ: Làm món xôi vàng chỉ cần lấy củ nghệ già, giã nhỏ pha với nước ngâm gạo rồi đồ xôi là được. Nếu bạn không thích mùi hắc của nghệ, có thể nhuộm xôi vàng bằng dành dành, màu cũng rất đẹp.
Màu xanh là từ lá dứa hoặc lá gừng: Lá dứa đem rửa sạch, cắt nhỏ, sau đó cho vào máy xay sinh tố và thêm một chút nước vào, xay nhuyễn ra. Tiếp tục sử dụng rây lọc để tách hỗn hợp nước lá dứa vừa xay xong và bỏ bã đi. Khi đã có nước màu, gạo nếp được cho vào ngâm khoảng 10 tiếng rồi vớt ra để ráo nước.
Nhuộm xôi tím từ lá cẩm: Luộc kĩ lá cẩm với nước có pha chút muối và gạn lấy nước màu tím. Gạo nếp vo sạch, ngâm khoảng 10 tiếng với nước lá cẩm (có thể ngâm qua đêm). Sau khi ngâm xong thì không xả lại nước nữa.
Một mẹo nhỏ giúp món xôi thơm ngon hơn là nên sử dụng nước cốt dừa để ngâm gạo. Xôi được nấu từ gạo có ngâm cốt dừa thường dẻo bùi hơn xôi bình thường.
Bước 3: Thổi xôi để ráo nước
Gạo sau khi được vớt ra để ráo nước, bạn tiến hành đồ xôi. Bạn có thể đồ xôi theo từng màu một hoặc nếu có nồi hấp xôi đủ lớn thì có thể chia ra để xôi 5 màu cùng một lúc.
Bước 4: Trang trí xôi ngũ sắc hợp lý
Khi nấu xong, bạn bày thành đĩa xôi năm màu: trắng, xanh, vàng, đỏ, tím cẩm trông tựa như bông hoa năm cánh đang khoe sắc.
Cách làm món xôi ngũ sắc của người Thái cũng đâu quá khó. Chỉ cần chịu khó một chút áp dụng công thức nấu xôi đơn giản này là bạn đã hoàn thành một món xôi ngũ sắc đúng chuẩn.
