Bệnh thương hàn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tỷ lệ sống của chim bồ câu. Người nuôi cần nắm rõ các dấu hiệu và có biện pháp phòng trừ kịp thời để giảm thiệt hại về kinh tế. Bệnh thương hàn do ký sinh trùng đơn bào thuộc giống Eimeria gây ra. Đây là những loài ký sinh nội bào bắt buộc, có chu kỳ sống phức tạp, bao gồm cả giai đoạn hữu tính và vô tính. Ký sinh trùng Eimeria ảnh hưởng đến đường ruột, làm cho nó dễ mắc các bệnh khác (viêm ruột hoại tử) và giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng.
Ðặc điểm dịch tễ bệnh thương hàn
Ðối tượng nhiễm bệnh
Trong tự nhiên có một số chủng Salmonella gallinacerum có độc lực mạnh. Gây bệnh cho bồ câu nhà, bồ câu rừng, gà, vịt và nhiều loài chim trời khác. Bồ câu ở các lứa tuổi đều có thể bị nhiễm bệnh. Nhưng chim non dưới 1 năm tuổi thường thấy phát bệnh nặng và chết với tỷ lệ cao (50 – 60%).
Ðường lây truyền
Bệnh lây chủ yếu qua đường tiêu hóa. Mầm bệnh tồn tại trong thức ăn hoặc nước uống, khi bồ câu ăn hoặc uống phải sẽ bị nhiễm bệnh. Bệnh cũng có thể lây qua trứng khi bồ câu mẹ bị nhiễm bệnh hoặc lây từ loài gia cầm khác sang bồ câu.
Cơ chế tác động
Vi khuẩn xâm nhập vào niêm mạc ruột, hạch lâm ba ruột, phát triển ở đó, tiết ra độc tố. Ðộc tố này tác động đến hệ thần kinh trung ương, gây ra biến đổi bệnh lý như nhiệt độ tăng cao, run rẩy. Vi khuẩn cũng gây ra các tổn thương niêm mạc ruột, cơ ruột, làm cho ruột bị viêm và xuất huyết. Trong trường hợp bệnh nặng, vi khuẩn xâm nhập vào máu gây ra hiện tượng nhiễm trùng máu.
Mùa vụ
Bệnh có thể xuất hiện quanh năm. Nhưng thường thấy vào các tháng có thời tiết ấm áp và ẩm ướt trong mùa xuân, đầu mùa hè và cuối mùa thu.
Triệu chứng của bệnh
Bồ câu có thời gian ủ bệnh 1 – 2 ngày. Khi bị bệnh, bồ câu ít hoạt động, kém ăn, uống nước nhiều, ỉa chảy phân xám vàng. Sau đó, thân nhiệt tăng, chim đứng ủ rũ một chỗ, thở gấp, đặc biệt là ỉa chảy, phân màu xanh hoặc xám vàng, giai đoạn cuối có lẫn máu. Chim sẽ chết sau 3 – 5 ngày.
Chẩn đoán bệnh
Chẩn đoán lâm sàng
Dựa vào các biểu hiện của chim như ỉa lỏng, phân xám vàng hoặc xám xanh, có lẫn máu; Chim ốm có tính chất lây lan. Khi mổ khám chim ốm thì có thể quan sát thấy tụ huyết, xuất huyết và tổn thương các niêm mạc đường tiêu hóa.
Chẩn đoán vi sinh vật
Tiến hành thu thập bệnh phẩm, nuôi cấy để phân lập vi khuẩn S. gallinacerum.
Ðiều trị bệnh
Sử dụng 1 trong các hoá dược đặc hiệu sau đây điều trị bệnh cầu trùng cho bồ câu:
- Esb3: do hãng CIBA (Thụy Sĩ) sản xuất. Có dạng kết tinh như đường kính, tan trong nước, dùng như cách sau:
- Điều trị bồ câu bệnh: pha 2 gam thuốc trong 1 lít nước đun sôi để nguội, cho bồ câu uống liên tục 3-4 ngày liền, cho đến khi bồ câu hết dấu hiệu lâm sàng.
- Phòng nhiễm cho bồ câu trong các cơ sở có lưu hành bệnh: pha 1 gam thuốc với 1 lít nước đun sôi để nguội, cho bồ câu uống liên tục 1 ngày liền, sau đó nghỉ, rồi lại cho uống tiếp. Cho uống 1 tuần như vậy lại nghỉ 01 tuần.
- Grigecoccin: do các hãng thuốc thú y (Richter) của Hungary sản xuất thuốc dạng bột không tan trong nước nên phải trộn trong thức ăn cho bồ câu ăn. Liều dùng 2,5gam thuốc trộn với 10 kg thức ăn, cho bồ câu ăn liên tục 3-4 ngày, tới khi hết triệu chứng lâm sàng.
Phòng nhiễm cầu trùng thì dùng mỗi tuần 2 ngày thức ăn có trộn thuốc cho bồ câu. Ngoài ra còn một số thuốc trị cầu trùng như: Cocci-stop, Sulfamerazin, Sulfaquinoxalin, … có thể dùng cho bồ câu; nhưng phải sử dụng đúng liều, đúng quy trình như ghi trong nhãn thuốc.
Phương pháp phòng bệnh
Khử trùng
Chuồng nuôi phải được làm vệ sinh hàng ngày và phải được khử trùng định kỳ theo chế độ phòng bệnh của thú y. Sau khi xuất toàn bộ vật nuôi phải tiến hành khử trùng chuồng nuôi theo chế độ tổng vệ sinh và khử trùng trước khi nuôi lứa mới. Trường hợp trong chuồng nuôi có vật nuôi bị chết vì bệnh dịch thì phải thực hiện chế độ khử trùng cấp bách theo hướng dẫn của thú y.
Mỗi khu chuồng nên có dụng cụ chăn nuôi riêng. Nếu cần luân chuyển trong trại thì phải rửa sạch và khử trùng khi đưa từ khu chuồng này sang khu chuồng khác.
Dụng cụ chăn nuôi mang vào hoặc mang ra khỏi trại cần được rửa sạch và khử trùng bên trong, bên ngoài và sau thời gian khử trùng cần thiết mới được sử dụng lại.
Kiểm soát thức ăn
Nuôi dưỡng chim với khẩu phần thích hợp và đảm bảo thức ăn chất lượng, không ôi thiu, nấm mốc. Cho bồ câu uống nước sạch, đã được khử trùng và luôn làm sạch hệ thống cấp nước.
Quản lý: Khi có bệnh xảy ra cần cách ly chim ốm để điều trị; Chim ốm chết phải chôn có đổ vôi bột hoặc sát trùng. Toàn bộ số chim cùng chuồng với chim ốm phải cho uống Sulfamethazone 5/1.000 trong 3 – 5 ngày liền. Cùng đó, cần thường xuyên bổ sung các vitamin để nâng cao đề kháng cho chim.
